Kesin olan hiçbir iddia yoktur... fakat bu yeni iddialar üretmemize engel olmaz.” Carneades, M.Ö. 214-129 Prof. Dr. İ. Burhan Türkşen’den Dereceli (Bulanık) Sistem Modelleri Üzerine Bir Başyapıt! Bu kitap yeni bulanık sistem modelleme yaklaşımları üzerine odaklanmaktadır. Bu yeni yaklaşımlar tip-1 ve tip-2 bulanık kümelerini ve genetik algoritmalar ve destek vektör makinaları gibi diğer esnek hesaplama yöntemlerini parametre optimizasyonu, üyelik fonksiyonu tanımlama, belirsiz aralık yakalama ve yerel fonksiyon yakınsama için kullanmaktadır. Geçerlilik ölçütleriyle birlikte yeni bir bulanık öbekleme yönteminin iki farklı versiyonu sunulmaktadır. Bu kitapta sunulan yeni yöntemler aşağıda detaylı olarak listelenmiştir: • Regresyon ve sınıflama problem alanları için iki yeni geliştirilmiş bulanık öbekleme yöntemi, • Bulanık kural tabanlar yerine yeni bir tip-1 geliştirilmiş bulanık fonksiyonlar yaklaşımı, • Belirsizlik modellemesi için yeni bir tip-2 geliştirilmiş bulanık fonksiyonlar yaklaşımı, • Sınıflama problem alanları için tip-1 ve tip-2 bulanık fonksiyonların genişletmeleri, • Evrimsel hesaplama yöntemlerini kullanan iki yeni melez tip-1 ve tip-2 bulanık fonksiyonlar yaklaşımı, • Sınıflama problem alanları için melez yaklaşımların genişletmeleri, • Regresyon ve sınıflama problem alanları için yeni geliştirilmiş bulanık öbekleme yöntemlerinin değerlendirilmesinde kullanılacak iki yeni öbekleme geçerlilik indeksi, • Tip-1 geliştirilmiş bulanık fonksiyonlar için bir yeni yarı parametrik durum tabanlı çıkarım yöntemi, • Tip-2 geliştirilmiş bulanık fonksiyonlar için yeni bir durum tabanlı tip azaltma yöntemi, • Tip-1 ve Tip-2 geliştirilmiş bulanık fonksiyonların genişletmeleri ve geliştirilmiş bulanık öbekleme yöntemi yerine klasik bulanık c-ortalamalar öbekleme yöntemini kullanan melez tip-1 ve tip-2 geliştirilmiş bulanık fonksiyonlar, • Özellikle hisse senedi fiyat tahmin sistemleri için kullanılmış yeni bir performans ölçütü. Bulanık (fuzzy) kelimesi 1965 yılında L.A. Zadeh tarafından ilk kullanıldığından bu yana bazen tartışmalara ya da yanlış anlaşılmalara neden olabilmektedir. Profesör Zadeh’in kullandığı bulanık terimi için “İyi düşünüldüğünde bu terimin önemli olduğu kadar da ironik olduğu anlaşılır.” ifadesini belirtmiştir. Türkçe’ye bulanık olarak çevirdiğimiz bu ifade gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaya ve dilimizde gerçek anlamını bulmaya başlamıştır. Zadeh’in öne sürmüş olduğu bu önemli fikrin felsefesini anlayan kişiler için bulanık kelimesi sözlük anlamının dışında, Zadeh’in öne sürdüğü bu fikrin Türkçe’deki temsilcisi olmuştur. Bulanık Mantık yerine bu kitapta Dereceli Mantık ifadesi de yer yer kullanılmıştır. Bunun nedeni, bulanık kelimesinin kullanımında bir karışıklık yaratmanın tam tersine, bu fikri ilk kez tanıyacak okurların aklında bulanık kelimesinin daha iyi şekillenebilmesini sağlamaktır. • Dereceli (Bulanık) Kümeler ve Sistemler • Tip-1 Dereceli Kümeler ve Dereceli Mantık • Tip-2 Dereceli Kümeler • Geliştirilmiş Bulanık Öbekleme • Bulanık Öbekleme Algoritmaları • Geliştirilmiş Bulanık Öbekleme Algoritması (GBÖ - IFC) • GBÖ ve SGBÖ için İki Yeni Geçerlilik İndeksi • Dereceli Regresyon Fonksiyon Yapıları Yaklaşımı • Bco Kullanan Tip-1 Dereceli Regresyon Fonksiyonlar Yaklaşımı (T1BRF) • GBÖ Kullanılarak Tip-1 Geliştirilmiş Dereceli Regresyon Fonksiyonlar Yaklaşımı (T1GBRF) • Geliştirilmiş Dereceli Fonksiyonlar ile Belirsizliğin Modellenmesi • Ayrık Aralık Tip-2 Gelişmiş Dereceli Fonksiyonlar • Belirsizlik Modellemenin Avantajları • Deneyler • Deneylerin Analizi • Deneylerdeki Tüm Tartışmalar Prof. Dr. İ. Burhan Türkşen 1937 yılında Manisa’nın Turgutlu ilçesinde doğmuş, 1960 yılında Lisans, 1962 yılında Yüksek Lisans, 1969 yılında Doktora çalışmalarını Pittsburg Üniversitesi (ABD) Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde tamamlamıştır. Toronto Üniversitesi (Kanada) Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde 1970-1974 yılları arasında Yardımcı Doçent, 1974-1981 yılları arasında Doçent, 1981-2003 yılları arasında Profesör olarak görev yapmış olup, 2005 yılında TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde Profesör Öğretim üyesi olarak başladığı görevine halen devam etmektedir. Dünyaca bilinen Dereceli Mantık (Bulanık Mantık, Fuzzy Logic) yapay zekâ yöntemini ortaya atan Loutfi Asker Zadeh’in öğrencisi ve çalışma arkadaşı olarak Zadeh ile bu alanda yakın çalışmalarda bulunmuş, bu yöntemin bilim dünyasında tanıtılması ve geliştirilmesinde öncü rol oynamıştır. 1996 yılından itibaren Sakarya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü tarafından düzenlenen IMS-Intelligent Manufacturing Systems (Zeki İmalat Sistemleri) Uluslararası Sempozyumlarının Konferans Başkanlığını yapan Prof. Türkşen, IFSA-International Fuzzy Systems Association ve IEEE-Institute of Electrical and Electronics Engineers gibi uluslararası birçok bilimsel derneğin üyesidir. Dereceli (Bulanık, Fuzzy) Sistemler, Bilgi Sistemleri, Zeki İmalat Sistemleri başta olmak üzere çok sayıda uluslararası projeyi başarıyla tamamlamış, uluslararası birçok derginin bilim kurulunda bulunmuş, bu alanlarda 300’e yakın uluslararası kitap, makale ve bildiri yayınlamıştır.